Στο "Βήμα Διαλόγου" φιλοξενούνται τοποθετήσεις και απόψεις συντρόφων, χρήσιμες για τον προβληματισμό και την προώθηση του διαλόγου εντός της αντικαπιταλιστικής αριστεράς. Οι τοποθετήσεις αυτές, δεν εκφράζουν την οργάνωση, αλλά τους συντάκτες.
Γράφει ο Σπύρος Κοντομάρης
20 Σεπτέμβρη Ημέρα Δράσης ενάντια στην δολοφονική καταστροφή του Πλανήτη
από το Κεφάλαιο τις Πολυεθνικές και τις Κυβερνήσεις τους
Μελετώντας τη μέση Θερμοκρασία του Πλανήτη σε μια περίοδο από το 1880 ως το 2019, οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι τα 20 πιο θερμά έτη εντοπίζονται στην τελευταία 22ετία, και επιπλέον ότι αυτό έχει προκαλέσει μια μέση αύξηση στη Θερμοκρασία της Γης κατά 1,5 Βαθμούς Κελσίου, συγκρινόμενη με την προ-βιομηχανική περίοδο. Ωστόσο, το κρίσιμο κατώφλι έχει εκτιμηθεί στην αποφυγή της αύξησης κατά 2 βαθμούς Κελσίου, όριο κατά το οποίο αναμένονται εξαιρετικά οξείες περιβαλλοντικές μεταβολές, αύξηση της στάθμης της θάλασσας κατά επιπλέον 10 cm, διπλασιασμός ή τριπλασιασμός των ειδών που τείνουν υπό εξαφάνιση κ.α.
Το κλίμα αλλάζει εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας ή θα άλλαζε ούτως ή άλλως λόγω της εξέλιξης της κίνησης της γης; Είναι οι αυξημένες εκπομπές CO2, η εκτεταμένη χρήση ορυκτών καυσίμων και η τρύπα του όζοντος που ευθύνονται για την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας, ή αυτό θα συνέβαινε ούτως ή άλλως μέσα στα εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ζωής του πλανήτη, που οι παγετώνες διαδέχονται τις ξηρασίες και τις πυρκαγιές, τα μαμούθ και οι δεινόσαυροι ζουν και με φυσικό τρόπο εξαφανίζονται χωρίς τη «βοήθεια» του ανθρώπου; Η υποβοηθούμενη από τον άνθρωπο κλιματική αλλαγή αποτελεί την μεγαλύτερη απειλή για τον πλανήτη ή υφίστανται άλλες πολύ δυσμενέστερες περιβαλλοντικές καταστροφές.
Η μαρξιστική θεωρία και πρακτική με κέντρο τον εργαζόμενο άνθρωπο και την κοινωνική πλειοψηφία καλείται να αναμετρηθεί όχι μόνο με την στυγερή εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργασίας και τις μαζικές ιμπεριαλιστικές δολοφονίες, αλλά και με την απειλή του ίδιου του φυσικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ο άνθρωπος και ο μαρξισμός επιδιώκουν την κοινωνική, οικονομική και πνευματική ευημερία.
Η κοινή γνώμη, η Πολιτική και η διεθνής επιστημονική κοινότητα συμμετέχουν σε μια μεγάλη συζήτηση στην οποία παρά τις διαφορετικές αναγνώσεις υπάρχουν ορισμένες σταθερές που πρέπει να καθοδηγήσουν τη συζήτηση και την δράση μας.
Σταθερά πρώτη, η εξάντληση των φυσικών πόρων της Γης είναι εξαιρετικά εκτεταμένη τις τελευταίες δεκαετίες. Όλων των φυσικών πόρων, όχι μόνο των ορυκτών καυσίμων. Των μεταλλευμάτων, του νερού, της ξυλείας, της κτηνοτροφίας, της αλιείας, της γεωργίας και ίσως περισσότερο απ' όλα της ίδιας της ανθρώπινης εργασίας. Η ανεξέλεγκτη εξάντληση των φυσικών πόρων και η στέρηση τους από τις επόμενες γενιές είναι απόφαση, κατεύθυνση, επιβολή του κυρίαρχου κοινωνικο-οικονομικού συστήματος στον Πλανήτη, του Καπιταλισμού. Ο καπιταλισμός δεν καταναλώνει τους φυσικούς και τους ανθρώπινους πόρους που κατέχει τόσο όσο χρειάζεται για να ζούμε όλοι ευτυχισμένοι, αλλά όλο και περισσότερο ώστε να πετύχει όλο και περισσότερο κέρδος[1]. Πυρήνας του καπιταλισμού δεν είναι η ικανοποίηση των ανθρώπινων βιολογικών και πνευματικών αναγκών, αλλά το κέρδος και μάλιστα το όσο δυνατόν περισσότερο κέρδος. Όσοι πολιτικοί ή επιστήμονες ή ακτιβιστές δεν κατονομάζουν αυτή τη μεγάλη ντροπή για την ανθρωπότητα, τον καπιταλισμό, ως υπαίτιο της αλόγιστης εκμετάλλευσης του φυσικού περιβάλλοντος, έχουν διαλέξει το στρατόπεδο των G20, των ΜΚΟ, των WWF, Green Peace, της ΕΕ, της Πράσινης Ανάπτυξης και των εμπόρων ανανεώσιμων και πράσινων καπιταλιστικών λύσεων. Ο καπιταλισμός όμως δεν ευθύνεται μόνο για την κλοπή πόρων από την μελλοντική ανθρωπότητα όπως έλεγε ο Μαρξ. Ευθύνεται και για την απραξία, την αδιαφορία και την άρνηση πρόληψης απέναντι στις φυσικές καταστροφές που πλήττουν την ανθρωπότητα. Οι γενναίες δημόσιες δαπάνες για την πολιτική προστασία απέναντι σε πυρκαγιές, σεισμούς, πλημύρες και άλλες φυσικές καταστροφές, ανήκουν σε ένα κοινωνικό κράτος βαρίδιο και εχθρό του σύγχρονου καπιταλισμού, ανήκουν σε ένα σοσιαλιστικό κράτος με άλλες αρχές και προτεραιότητες.
Σταθερή δεύτερη, ο καπιταλισμός δεν κινείται αξιακά με στόχο την καταστροφή του πλανήτη, αλλά με στόχο το κέρδος. Η καταστροφή του πλανήτη αποτελεί μια μικρή ασήμαντη λεπτομέρεια μπροστά στην προοπτική του κέρδους[2]. Γι' αυτό και η καταστροφή του πλανήτη δεν περιορίζεται μόνο στην αύξηση της θερμοκρασίας ή πιο διαδεδομένα στην «κλιματική αλλαγή», αλλά περιλαμβάνει τη μόλυνση του πόσιμου νερού, των ωκεανών, της ατμόσφαιρας, την ερήμωση και τη λειψυδρία, των ηπειρωτικών διαστάσεων πυρκαγιών, την είσοδο των μεταλλαγμένων στην διατροφική αλυσίδα, οι βομβαρδισμοί με απεμπλουτισμένο ουράνιο, τα πυρηνικά και χημικά όπλα και η κατασκευή μολυσματικών ασθενειών και επιδημιών στα εργαστήρια των φαρμακοβιομηχανιών, ώστε να μπορούν να στη συνέχεια να χρυσοπουλήσουν τα αντίστοιχα φάρμακα. Μπροστά στην επίτευξη κέρδους ο καπιταλισμός καταλαμβάνει κάθε σπιθαμή επιστημονικής και τεχνολογικής σκέψης και προόδου. Υπαγορεύει την ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνικής προς τα εκεί που απαιτούν τα μπίζνες πλαν των εταιρειών ναυαρχίδων του, των ενεργειακών, της πολεμικής βιομηχανίας και της φαρμακοβιομηχανίας. Ο καπιταλισμός πια έχει ξεπεράσει τα όρια ασυδοσίας και απανθρωπιάς της ανάλυσης των θεωρητικών του μαρξισμού και δεν αδιαφορεί απλά για τις τραγικές περιβαλλοντικές και ανθρώπινες επιπτώσεις που προκαλεί το κυνήγι του κέρδους, αντίθετα, αντιμετωπίζει την καταστροφή που προκαλεί ως ένα επιπλέον πιθανό πεδίο κερδοφορίας. Καταστρέφει με ολοένα και πιο εξελιγμένα μέσα και επινοεί ολοένα και πιο εξελιγμένα αντίδοτα. Κατασκευάζει εξελιγμένες ασθένειες και μετά εξελιγμένα φάρμακα, εξελιγμένα υβρίδια και εξελιγμένα φυτοφάρμακα, εξελιγμένα επιθετικά όπλα και ακόμα πιο εξελιγμένα αμυντικά όπλα και ούτω καθ' εξής. Άρα, χωρίς να ενοχοποιούμε την επιστήμη και την τεχνολογία αυτή κάθε αυτή, οφείλουμε να είμαστε εκ των πραγμάτων αντίθετοι σε κάθε καπιταλιστική σωτηρία του πλανήτη που προτείνεται ως συνέχεια της καπιταλιστικής καταστροφής του. Παράδειγμα, η Πράσινη Ανάπτυξη που προμοτάρεται από την ΕΕ και τις ΗΠΑ, οι ανεμογεννήτριες, οι οποίες χρειάζονται για να κατασκευαστούν τη δαπάνη τόσης ενέργειας, όση ποτέ δεν θα παράξουν λειτουργώντας εις τον αιώνα τον άπαντα.
Σταθερά Τρίτη, η καταστροφή του πλανήτη και η κλιματική αλλαγή δεν είναι δυνατό να ταυτίζεται γενικά και αόριστα με την καύση λιγνίτη, των πετρελαιοειδών και του φυσικού αερίου, στη βιομηχανία, την μετακίνηση, τη θέρμανση. Καταστροφή του πλανήτη δεν μπορεί να βαφτίζουμε την στοιχειώδη, αναγκαία, ανθρώπινη ανάγκη και δραστηριότητα. Σαν υποστηρικτές της ανατροπής του καπιταλισμού και την επικράτηση του σοσιαλισμού/κομμουνισμού που δεν θα υπηρετεί το κέρδος, αλλά τον άνθρωπο, προφανώς και δεν θα εγκαταλείψουμε όλα τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, αλλά θα τα στρέψουμε, θα τα χρησιμοποιήσουμε εις όφελος της ανθρωπότητας, ώστε όλοι οι άνθρωποι με ευθύνη του προλεταριακού κράτους να έχουν εξασφαλισμένη ποιοτική φυσική βιολογική τροφή χωρίς αυτό να είναι πια είδος πολυτελείας, να έχουν ασφαλή στέγη/άμυνα από τις φυσικές καταστροφές και πρόσβαση σε κοινωφελή δίκτυα ύδρευσης θέρμανσης, ενέργειας, μαζί φυσικά με απεριόριστη πρόσβαση στον πνευματικό πλούτο. Άλλο ταξικό και κοινωνικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα έχει η μπουρζουάδικη κυκλοφορία τζιπ πέντε χιλιάδων κυβικών στο κέντρο μιας πόλης, και άλλο η τσιμινιέρα ενός λιγνιτεργοστασίου που παράγει δωρεάν ρεύμα για μια εργατούπολη.
Σταθερά τέταρτη και τελευταία, κάθε περιοχή του πλανήτη, κάθε περιφέρεια, κάθε κράτος με την γεωγραφική έννοια και κάθε Κράτος με την έννοια της εξουσίας (αφού είμαστε και υπέρ του κράτους των εργατών) οφείλει να προσαρμόσει την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών της κοινωνικής πλειοψηφίας στα γεωφυσικά δεδομένα στα οποία βρίσκεται τοποθετημένο. Αν ένα κράτος π.χ. η Ελλάδα διαθέτει λιγνίτες και γεωθερμία θα πρέπει να λύσει την εξίσωση της ενεργειακής πολιτικής του βασισμένη σε αυτά τα δύο. Θα πρέπει π.χ. να υιοθετήσει την καλύτερη δυνατή τεχνολογία καύσης λιγνίτη με τη μικρότερη δυνατή περιβαλλοντική επιβάρυνση και όχι να κάνει ιμπεριαλιστικό πόλεμο απέναντι σε μια άλλη χώρα με κοιτάσματα πυριτίου ώστε ντε και καλά να παράγει ηλεκτρική ενέργεια μόνο με φωτοβολταϊκά. Εκεί που έχει περίσσευμα πχ γεωθερμία να ανταλλάσσει ηλεκτρική ενέργεια με αυτό που του λείπει πχ φυσικό αέριο για την κίνηση των αστικών μέσων μαζικής μεταφοράς[3]. Άρα όποιος στο σοσιαλισμό θέλει παγοδρόμιο στην έρημο να το ξεχάσει γιατί αυτά γίνονται μόνο στον καπιταλισμό. Στο σοσιαλισμό όποιος θέλει παγοδρόμιο θα πηγαίνει στη Σκανδιναβία έτσι κι αλλιώς θα χουμε κανονική άδεια τουλάχιστον έξι μήνες και όχι 25 εργάσιμες!
Στις 20 Σεπτέμβρη όλο το πολύβουο ανήσυχο παγκόσμιο κίνημα θα κινηθεί με σύνθημα «αλλάξτε τοσύστημα, όχι το κλίμα», στην Ελλάδα θα γίνουν διαδηλώσεις στην Αθήνα και σε μεγάλες πόλεις, όπως εξάλλου και σε εκατοντάδες χώρες και χιλιάδες πόλεις σε όλο τον πλανήτη.
Το ίδιο το σύνθημα της παγκόσμιας μέρας αντίστασης, «αλλάξτε το σύστημα και όχι το κλίμα» συμπυκνώνει τις αδυναμίες, τις αντιφάσεις και τις προοπτικές του. Δεν κατονομάζει το καπιταλιστικό σύστημα, αλλά το υπονοεί. Δεν προτείνει μια επιμέρους διόρθωση ή αλλαγή στα πλαίσια του συστήματος, αλλά την αλλαγή του ίδιου του συστήματος. Είναι λοιπόν στοίχημα για κάθε συλλογικότητα, πολιτική ή περιβαλλοντική κίνηση που αντιλαμβάνεται την ανάγκη να παρέμβει, να δώσει την πολιτική και ιδεολογική μάχη ώστε να ηγεμονεύσει η μόνη αληθινά περιβαλλοντική-οικολογική-αειφόρος γραμμή, η αντικαπιταλιστική-σοσιαλιστική!
Εάν αρνηθούμε να παρέμβουμε και ταυτόχρονα αν οχυρωθούμε πίσω από τα σινικά τείχη της πολιτικής ορθότητας, εξαντλώντας τη δράση μας στην κριτική προς την Πράσινη καπιταλιστική ανάπτυξη, κινδυνεύουμε από την άνοδο της παγκόσμιας καπιταλιστικής θερμοκρασίας, κινδυνεύουμε εμείς να κατακλυστούμε από την άνοδο της στάθμης του ρεφορμισμού και νεοφιλελευθερισμού.
------------------------------------------------------------------------------
[1] Ο Μαρξ έγραφε στον πρώτο τόμο του Κεφαλαίου: «H καπιταλιστική παραγωγή διαταράσσει την μεταβολική αλληλεπίδραση μεταξύ του ανθρώπου και της γης, δηλαδή αποτρέπει την επιστροφή στο έδαφος των συστατικών του στοιχείων που καταναλώθηκαν από τον άνθρωπο με την μορφή φαγητού και ρουχισμού. Κατά συνέπεια παραβιάζει τους αναγκαίους όρους για την διαρκή γονιμότητα του εδάφους. Όλη η πρόοδος στην καπιταλιστική αγροτική οικονομία είναι μια πρόοδος στην τέχνη όχι μόνο της κλοπής του εργάτη, αλλά και της κλοπής του εδάφους. Όλη η πρόοδος στην αύξηση της γονιμότητας του εδάφους για έναν ορισμένο χρόνο είναι μια πρόοδος στην καταστροφή των πιο μακροπρόθεσμων πηγών αυτής της γονιμότητας. Όσο περισσότερο μια χώρα αναπτύσσει τις βάσεις της σύγχρονης βιομηχανίας, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής για παράδειγμα, τόσο πιο γρήγορη είναι αυτή η διαδικασία της καταστροφής. Η καπιταλιστική παραγωγή επομένως αναπτύσσει την τεχνολογία μόνο εξαντλώντας τις πραγματικές πηγές όλου του πλούτου, την γη και τον εργάτη.»
[2] Ο Ένγκελς στην Διαλεκτική της Φύσης έγραφε: «Η αστική κοινωνική επιστήμη, η κλασική πολιτική οικονομία, καταπιάνεται προπαντός μόνο με τα άμεσα επιδιωκόμενα αποτελέσματα των ανθρώπινων πράξεων που προσανατολίζονται στην παραγωγή και την ανταλλαγή. Αυτό ανταποκρίνεται εντελώς στην κοινωνική οργάνωση της οποίας αποτελεί την θεωρητική έκφραση. Από την στιγμή που οι καπιταλιστές μπαίνουν στην παραγωγή και την ανταλλαγή αναζητώντας άμεσο κέρδος, δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη κατ' αρχήν, παρά μόνο τα πιο κοντινά, τα πιο άμεσα αποτελέσματα. Όταν ένας μεμονωμένος εργοστασιάρχης ή έμπορος πουλά το εμπόρευμα που παράγει ή που αγοράζει με το συνηθισμένο κέρδος, μένει ικανοποιημένος και δεν ασχολείται με το τι συμβαίνει ύστερα με το εμπόρευμα ή με τον αγοραστή του. Το ίδιο συμβαίνει και με τις φυσικές συνέπειες των πράξεών του. Τι τους ένοιαζε τους Ισπανούς κατόχους φυτειών στην Κούβα που έκαιγαν τα δάση στις πλαγιές και έβρισκαν στην στάχτη αρκετό λίπασμα για μια γενιά εξαιρετικά αποδοτικών δέντρων του καφέ, τι τους ένοιαζε ότι οι ραγδαίες βροχές θα έπαιρναν ύστερα το απροστάτευτο πια επιφανειακό στρώμα του εδάφους, αφήνοντας πίσω τους μονάχα γυμνούς βράχους;»
[3] Στον τρίτο τόμο του Κεφαλαίου ο Μαρξ έγραφε σε σχέση με την πρόβλεψή του για την σοσιαλιστική κοινωνία: «Από την άποψη ενός ανώτερου κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού, η ιδιωτική ιδιοκτησία της γης από μεμονωμένα άτομα θα παρουσιαστεί τόσο παράλογη όπως ακριβώς η ιδιωτική ιδιοκτησία ανθρώπων από ένα μεμονωμένο άτομο. Ακόμη και μια ολόκληρη κοινωνία, ένα έθνος, ή όλες ταυτόχρονα οι υπάρχουσες κοινωνίες παρμένες μαζί δεν είναι ιδιοκτήτες της γης, είναι απλά αυτές που τη νέμονται, που επωφελούνται από αυτήν, και οι οποίες οφείλουν να την παραδώσουν σε μια βελτιωμένη κατάσταση στις επόμενες γενιές. Οι συνεταιρισμένοι παραγωγοί θα ρυθμίζουν ορθολογικά την ανταλλαγή της ύλης με την φύση, θα την υποτάσσουν στον κοινό τους έλεγχο, αντί να κυριαρχούνται από αυτήν σαν από μια τυφλή δύναμη, όταν θα την πραγματοποιούν με την μικρότερη δυνατή δαπάνη δυνάμεων και κάτω από όρους αντάξιους και ταιριαστούς προς την ανθρώπινη φύση τους.»